§21ـ ਜ਼ਮਾਨਾ ਖ਼ੁਦਾ ਹੈ
"ਜ਼ਮਾਨਾ ਖ਼ੁਦਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਤੁਮ ਬੁਰਾ ਮਤ ਕਹੋ"
ਮਗਰ ਤੁਮ ਨਹੀਂ ਦੇਖਤੇ—ਜ਼ਮਾਨਾ ਫ਼ਕ਼ਤ ਰੇਸ੍ਮਾਨ-ਏ ਖ਼ਯਾਲ
ਸਬੁਕ-ਮਾਯਾ, ਨਾਜ਼ੁਕ, ਤਵੀਲ
ਜੁਦਾਈ ਕੀ ਅਰ੍ਜ਼ਾਂ ਸਬੀਲ!
ਵੋ ਸੁਬਹੇਂ ਜੋ ਲਾਖੋਂ ਬਰਸ ਪੇਸ਼ਤਰ ਥੀਂ,
ਵੋ ਸ਼ਾਮੇਂ ਜੋ ਲਾਖੋਂ ਬਰਸ ਬਾਦ ਹੋਂਗੀ,
ਉਂਹੇਂ ਤੁਮ ਨਹੀਂ ਦੇਖਤੇ, ਦੇਖ ਸਕਤੇ ਨਹੀਂ
ਕਿ ਮੌਜੂਦ ਹੈਂ, ਅਬ ਭੀ, ਮੌਜੂਦ ਹੈਂ ਵੋ ਕਹੀਂ,
ਮਗਰ ਯੇ ਨਿਗਾਹੋਂ ਕੇ ਆਗੇ ਜੋ ਰਸਸੀ ਤਨੀ ਹੈ
ਇਸੇ ਦੇਖ ਸਕਤੇ ਹੋ, ਔਰ ਦੇਖਤੇ ਹੋ
ਕਿ ਯੇ ਵੋ ਅਦਮ ਹੈ
ਜਿਸੇ ਹਸ੍ਤ ਹੋਨੇ ਮੇਂ ਮੁਦ੍੍ਦਤ ਲਗੇਗੀ
ਸਿਤਾਰੋਂ ਕੇ ਲਮ੍ਹੇ, ਸਿਤਾਰੋਂ ਕੇ ਸਾਲ!
ਮਿਰੇ ਸਹਨ ਮੇਂ ਏਕ ਕਮਸਿਨ ਬਨਫ਼ਸ਼ੇ ਕਾ ਪੌਦਾ ਹੈ
ਤਯਯਾਰਾ ਕੋਈ ਕਭੀ ਉਸ ਕੇ ਸਰ ਪਰ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰੇ
ਤੋ ਵੋ ਮੁਸ੍ਕਰਾਤਾ ਹੈ ਔਰ ਲਹਲਹਾਤਾ ਹੈ
ਗੋਯਾ ਵੋ ਤਯਯਾਰਾ, ਉਸ ਕੀ ਮੁਹਬ੍ਬਤ ਮੇਂ
ਅਹਦ-ਏ ਵਫ਼ਾ ਕੇ ਕਿਸੀ ਜਬ੍ਰ-ਏ ਤਾਕ਼ਤ-ਰੁਬਾ ਹੀ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰਾ!
ਵੋ ਖ਼ੂਸ਼ ਏਤਿਮਾਦੀ ਸੇ ਕਹਤਾ ਹੈ:
"ਲੋ ਦੇਖੋ, ਕੈਸੇ ਇਸੀ ਏਕ ਰਸਸੀ ਕੇ ਦੋਨੋਂ ਕਿਨਾਰੋਂ
ਸੇ ਹਮ ਤੁਮ ਬਂਧੇ ਹੈਂ!
ਯੇ ਰਸਸੀ ਨ ਹੋ ਤੋ ਕਹਾਁ ਹਮ ਮੇਂ ਤੁਮ ਮੇਂ
ਹੋ ਪੈਦਾ ਯੇ ਰਾਹ-ਏ ਵਿਸਾਲ?"
ਮਗਰ ਹਿਜ੍ਰ ਕੇ ਉਨ ਵਸੀਲੋਂ ਕੋ ਵੋ ਦੇਖ ਸਕਤਾ ਨਹੀਂ
ਜੋ ਸਰਾਸਰ ਅਜ਼ਲ ਸੇ ਅਬਦ ਤਕ ਤਨੇ ਹੈਂ!
ਜਹਾਁ ਯੇ ਜ਼ਮਾਨਾ—ਹਨੂਜ਼-ਏ ਜ਼ਮਾਨਾ
ਫ਼ਕ਼ਤ ਇਕ ਗਿਰਹ ਹੈ!
§20. ਰੇਗ-ਏ ਦੀਰੂਜ਼
I Too Have Some Dreams: N. M. Rashed and Modernism in Urdu Poetry
