§27ـ ਹਸਨ ਕੂਜ਼ਾ-ਗਰ ੨

ਐ ਜਹਾਁ-ਜ਼ਾਦ,
ਨਸ਼ਾਤ ਉਸ ਸ਼ਬ-ਏ ਬੇ-ਰਾਹ ਰਵੀ ਕੀ
ਮੈਂ ਕਹਾਁ ਤਕ ਭੂਲੂਁ?
ਜ਼ੋਰ-ਏ ਮੈ ਥਾ, ਕਿ ਮਿਰੇ ਹਾਥ ਕੀ ਲਰ੍ਜ਼ਿਸ਼ ਥੀ
ਕਿ ਉਸ ਰਾਤ ਕੋਈ ਜਾਮ ਗਿਰਾ ਟੂਟ ਗਯਾ—
ਤੁਝੇ ਹੈਰਤ ਨ ਹੁਈ!
ਕਿ ਤਿਰੇ ਘਰ ਕੇ ਦਰੀਚੋਂ ਕੇ ਕਈ ਸ਼ੀਸ਼ੋਂ ਪਰ
ਉਸ ਸੇ ਪਹਲੇ ਕੀ ਭੀ ਦਰ੍ਜ਼ੇਂ ਥੀਂ ਬਹੁਤ—
ਤੁਝੇ ਹੈਰਤ ਨ ਹੁਈ!

ਐ ਜਹਾਁ-ਜ਼ਾਦ,
ਮੈਂ ਕੂਜ਼ੋਂ ਕੀ ਤਰਫ਼, ਅਪਨੇ ਤਗ਼ਾਰੋਂ ਕੀ ਤਰਫ਼
ਅਬ ਜੋ ਬਗ਼ਦਾਦ ਸੇ ਲੌਟਾ ਹੂਁ,
ਤੋ ਮੈਂ ਸੋਚਤਾ ਹੂਁ—
ਸੋਚਤਾ ਹੂਁ: ਤੂ ਮਿਰੇ ਸਾਮਨੇ ਆਈਨਾ ਰਹੀ
ਸਰ-ਏ ਬਾਜ਼ਾਰ, ਦਰੀਚੇ ਮੇਂ, ਸਰ-ਏ ਬਿਸ੍ਤਰ-ਏ ਸਂਜਾਬ ਕਭੀ
ਤੂ ਮਿਰੇ ਸਾਮਨੇ ਆਈਨਾ ਰਹੀ,
ਜਿਸ ਮੇਂ ਕੁਛ ਭੀ ਨਜ਼ਰ ਆਯਾ ਨ ਮੁਝੇ
ਅਪਨੀ ਹੀ ਸੂਰਤ ਕੇ ਸਿਵਾ
ਅਪਨੀ ਤਂਹਾਈ-ਏ ਜਾਂਕਾਹ ਕੀ ਦਹਸ਼ਤ ਕੇ ਸਿਵਾ!
ਲਿਖ ਰਹਾ ਹੂਁ ਤੁਝੇ ਖ਼ਤ
ਔਰ ਵੋ ਆਈਨਾ ਮਿਰੇ ਹਾਥ ਮੇਂ ਹੈ
ਇਸ ਮੇਂ ਕੁਛ ਭੀ ਨਜ਼ਰ ਆਤਾ ਨਹੀਂ
ਅਬ ਏਕ ਹੀ ਸੂਰਤ ਕੇ ਸਿਵਾ!
ਲਿਖ ਰਹਾ ਹੂਁ ਤੁਝੇ ਖ਼ਤ
ਔਰ ਮੁਝੇ ਲਿਖਨਾ ਭੀ ਕਹਾਁ ਆਤਾ ਹੈ?
ਲੂਹ-ਏ ਆਈਨਾ ਪੇ ਅਸ਼੍ਕੋਂ ਕੀ ਫੁਵਾਰੋਂ ਹੀ ਸੇ
ਖ਼ਤ ਕ੍ਯੋਂ ਨ ਲਿਖੂਁ?

ਐ ਜਹਾਁ-ਜ਼ਾਦ,
ਨਸ਼ਾਤ ਉਸ ਸ਼ਬ-ਏ ਬੇ-ਰਾਹ ਰਵੀ ਕੀ
ਮੁਝੇ ਫਿਰ ਲਾਏਗੀ?
ਵਕ਼੍ਤ ਕ੍ਯਾ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਤੂ ਜਾਨਤੀ ਹੈ?
ਵਕ਼੍ਤ ਇਕ ਐਸਾ ਪਤਂਗਾ ਹੈ
ਜੋ ਦੀਵਾਰੋਂ ਪੇ, ਆਈਨੋਂ ਪੇ,
ਪੈਮਾਨੋਂ ਪੇ, ਸ਼ੀਸ਼ੋਂ ਪੇ,
ਮਿਰੇ ਜਾਮ‐ਓ‐ਸਬੂ, ਮੇਰੇ ਤਗ਼ਾਰੋਂ ਪੇ
ਸਦਾ ਰੇਂਗਤਾ ਹੈ
ਰੇਂਗਤੇ ਵਕ਼੍ਤ ਕੇ ਮਾਨਿਂਦ ਕਭੀ
ਲੌਟ-ਕੇ ਆਏਗਾ ਹਸਨ ਕੂਜ਼ਾ-ਗਰ-ਏ ਸੋਖ਼੍ਤਾ-ਜਾਁ ਭੀ ਸ਼ਾਯਦ!

ਅਬ ਜੋ ਲੌਟਾ ਹੂਁ, ਜਹਾਁ-ਜ਼ਾਦ,
ਤੋ ਮੈਂ ਸੋਚਤਾ ਹੂਁ:
ਸ਼ਾਯਦ ਇਸ ਝੋਂਪੜੇ ਕੀ ਛਤ ਪੇ ਯੇ ਮਕੜੀ ਮਿਰੀ ਮਹਰੂਮੀ ਕੀ—
ਜਿਸੇ ਤਨਤੀ ਚਲੀ ਜਾਤੀ ਹੈ, ਵੋ ਜਾਲਾ ਤੋ ਨਹੀਂ ਹੂਁ ਮੈਂ ਭੀ?
ਯੇ ਸਿਯਹ ਝੋਂਪੜਾ ਮੈਂ ਜਿਸ ਮੇਂ ਪੜਾ ਸੋਚਤਾ ਹੂਁ
ਮੇਰੇ ਅਫ਼੍ਲਾਸ ਕੇ ਰੌਂਦੇ ਹੁਏ ਅਜ੍ਦਾਦ ਕੀ
ਬਸ ਏਕ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ ਯਹੀ
ਉਨ ਕੇ ਫ਼ਨ, ਉਨ ਕੀ ਮੀਸ਼ਤ ਕੀ ਕਹਾਨੀ ਹੈ ਯਹੀ
ਮੈਂ ਜੋ ਲੌਟਾ ਹੂਁ ਤੋ ਵੋ ਸੋਖ਼੍ਤਾ-ਬਖ਼੍ਤ
ਆ-ਕੇ ਮੁਝੇ ਦੇਖਤੀ ਹੈ
ਦੇਰ ਤਕ ਦੇਖਤੀ ਰਹ ਜਾਤੀ ਹੈ
ਮੇਰੇ ਇਸ ਝੋਂਪੜੇ ਮੇਂ ਕੁਛ ਭੀ ਨਹੀਂ—
ਖੇਲ ਇਕ ਸਾਦਾ ਮੁਹਬ੍ਬਤ ਕਾ
ਸ਼ਬ‐ਓ‐ਰੋਜ਼ ਕੇ ਇਸ ਬਡ਼ਤੇ ਹੁਏ ਖੋਖਲੇ-ਪਨ ਮੇਂ ਜੋ ਕਭੀ
ਖੇਲਤੇ ਹੈਂ
ਕਭੀ ਰੋ ਲੇਤੇ ਹੈਂ ਮਿਲ-ਕਰ, ਕਭੀ ਗਾ ਲੇਤੇ ਹੈਂ
ਔਰ ਮਿਲ-ਕਰ ਕਭੀ ਹਂਸ ਲੇਤੇ ਹੈਂ
ਦਿਲ ਕੇ ਜੀਨੇ ਕੇ ਬਹਾਨੇ ਕੇ ਸਿਵਾ ਔਰ ਨਹੀਂ—
ਹਰ੍ਫ਼ ਸਰ੍ਹਦ ਹੈਂ, ਜਹਾਁ-ਜ਼ਾਦ, ਮਆਨੀ ਸਰ੍ਹਦ
ਇਸ਼੍ਕ਼ ਸਰ੍ਹਦ ਹੈ, ਜਵਾਨੀ ਸਰ੍ਹਦ
ਅਸ਼੍ਕ ਸਰ੍ਹਦ ਹੈਂ, ਤਬਸ੍ਸੁਮ ਕੀ ਰਵਾਨੀ ਸਰ੍ਹਦ
ਦਿਲ ਕੇ ਜੀਨੇ ਕੇ ਬਹਾਨੇ ਕੇ ਸਿਵਾ ਔਰ ਨਹੀਂ—
(ਦਰ੍ਦ-ਏ ਮਜਰੂਮੀ ਕੀ,
ਤਂਹਾਈ ਕੀ ਸਰ੍ਹਦ ਭੀ ਕਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ?)

ਮੇਰੇ ਇਸ ਝੋਂਪੜੇ ਮੇਂ
ਕਿਤਨੀ ਹੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੁਏਁ ਹੈਂ
ਜੋ ਮਿਰੇ ਗਿਰ੍ਦ ਸਦਾ ਰੇਂਗਤੀ ਹੈਂ
ਉਸੀ ਇਕ ਰਾਤ ਕੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਕੀ ਤਰਹ ਰੇਂਗਤੀ ਹੈਂ—
ਦਰ‐ਓ‐ਦੀਵਾਰ ਸੇ ਲਪਟੀ ਹੁਈ ਇਸ ਗਿਰ੍ਦ ਕੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਭੀ ਹੈ
ਮੇਰੇ ਅਫ਼੍ਲਾਸ ਕੀ, ਤਂਹਾਈ ਕੀ,
ਯਾਦੋਂ ਕੀ, ਤਮਨ੍ਨਾਓਂ ਕੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੁਏਁ ਭੀ,
ਫਿਰ ਭੀ ਇਸ ਝੋਂਪੜੇ ਮੇਂ ਕੁਛ ਭੀ ਨਹੀਂ—
ਯੇ ਮਿਰਾ ਝੋਂਪੜਾ ਤਾਰੀਕ ਹੈ, ਗਂਦਾ ਹੈ, ਪੁਰਾ ਗਂਦਾ ਹੈ
ਹਾਁ, ਕਭੀ ਦੂਰ ਦਰਖ਼੍ਤੋਂ ਸੇ ਪਰਿਂਦੋਂ ਕੀ ਸਦਾ ਆਤੀ ਹੈ
ਕਭੀ ਅਂਜੀਰੋਂ ਕੇ, ਜ਼ੈਤੂਨੋਂ ਕੇ ਬਾਗ਼ੋਂ ਕੀ ਮਹਕ ਆਤੀ ਹੈ
ਤੋ ਮੇਂ ਜੀ ਉਠਤਾ ਹੂਁ
ਤੋ ਮੈਂ ਕਹਤਾ ਹੂਁ ਕਿ ਲੋ ਆਜ ਨਹਾ-ਕਰ ਨਿਕਲਾ!
ਵਰ੍ਨਾ ਇਸ ਘਰ ਮੇਂ ਕੋਈ ਸੇਜ ਨਹੀਂ, ਇਤ੍ਰ ਨਹੀਂ ਹੈ,
ਕੋਈ ਪਂਖਾ ਭੀ ਨਹੀਂ,
ਤੁਝੇ ਜਿਸ ਇਸ਼੍ਕ਼ ਕੀ ਖ਼ੂ ਹੈ
ਮੁਝੇ ਉਸ ਇਸ਼੍ਕ਼ ਕਾ ਯਾਰਾ ਭੀ ਨਹੀਂ!

ਤੂ ਹਂਸੇਗੀ, ਐ ਜਹਾਁ-ਜ਼ਾਦ, ਅਜਬ ਬਾਤ
ਕਿ ਜਜ਼ਬਾਤ ਕਾ ਹਾਤਿਮ ਭੀ ਮੈਂ
ਔਰ ਅਸ਼੍ਯਾ ਕੇ ਪਰਸ੍ਤਾਰ ਭੀ ਮੈਂ
ਔਰ ਸਰ੍ਵਤ ਜੋ ਨਹੀਂ ਉਸ ਕਾ ਤਲਬ-ਗਾਰ ਭੀ ਮੈਂ!
ਤੂ ਜੋ ਹਂਸਤੀ ਰਹੀ ਉਸ ਰਾਤ ਤਜ਼ਬ੍ਜ਼ੁਬ ਪੇ ਮਿਰੇ
ਮੇਰੀ ਦੋ-ਰਂਗੀ ਪੇ ਫਿਰ ਸੇ ਹਂਸ ਦੇ!
ਇਸ਼੍ਕ਼ ਸੇ ਕਿਸ ਨੇ ਮਗਰ ਪਾਯਾ ਹੈ ਕੁਛ ਅਪਨੇ ਸਿਵਾ?
ਐ ਜਹਾਁ-ਜ਼ਾਦ,
ਹੈ ਹਰ ਇਸ਼੍ਕ਼ ਸਵਾਲ ਐਸਾ ਕਿ ਆਸ਼ਿਕ਼ ਕੇ ਸਿਵਾ
ਉਸ ਕਾ ਨਹੀਂ ਕੋਈ ਜਵਾਬ
ਯਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ ਕਿ ਬਾਤਿਨ ਕੀ ਸਦਾ ਗੂਂਜ ਉਠੇ!

ਐ ਜਹਾਁ-ਜ਼ਾਦ
ਮਿਰੇ ਗੋਸ਼ਾ-ਏ ਬਾਤਿਨ ਕੀ ਸਦਾ ਹੀ ਥੀ
ਮਿਰੇ ਫ਼ਨ ਕੀ ਠਿਠਰਤੀ ਹੁਈ ਸਦਯੋਂ
ਕੇ ਕਿਨਾਰੇ ਗੂਂਜੀ
ਤੇਰੀ ਆਂਖੋਂ ਕੇ ਸਮਂਦਰ ਕਾ ਕਿਨਾਰਾ ਹੀ ਥਾ
ਸਦਯੋਂ ਕਾ ਕਿਨਾਰਾ ਨਿਕਲਾ
ਯੇ ਸਮਂਦਰ ਜੋ ਮਿਰੀ ਜ਼ਾਤ ਕਾ ਆਈਨਾ ਹੈ
ਯੇ ਸਮਂਦਰ ਜੋ ਮਿਰੇ ਕੂਜ਼ੋਂ ਕੇ ਬਿਗੜੇ ਹੁਏ
ਬਨਤੇ ਹੁਏ ਸੀਮਾਓਂ ਕਾ ਆਈਨਾ ਹੈ
ਯੇ ਸਮਂਦਰ ਜੋ ਹਰ ਇਕ ਫ਼ਨ ਕਾ
ਹਰ ਇਕ ਫ਼ਨ ਕੇ ਪਰਸ੍ਤਾਰ ਕਾ
ਆਈਨਾ ਹੈ

arrow_left §26. ਹਸਨ ਕੂਜ਼ਾ-ਗਰ

§28. ਹਸਨ ਕੂਜ਼ਾ-ਗਰ ੩ arrow_right

I Too Have Some Dreams: N. M. Rashed and Modernism in Urdu Poetry